نورومای مورتون (Morton’s Neuroma) یکی از علل شایع درد کف پا و بین انگشتان است که بیشتر در زنان دیده می‌شود. این عارضه به‌دلیل تحریک یا فشردگی عصب‌های بین‌ استخوانی کف پا به‌ویژه بین انگشت سوم و چهارم ایجاد می‌شود و موجب درد، سوزش و بی‌حسی در قسمت جلویی پا می‌گردد. در بسیاری از بیماران، انتخاب کفش‌های نامناسب، استفاده از پاشنه‌های بلند و یا فعالیت‌های ورزشی تکراری از دلایل بروز این مشکل هستند.

فیزیوتراپی در درمان نورومای مورتون نقش کلیدی دارد و می‌تواند در بسیاری از موارد نیاز به جراحی را از بین ببرد. در این مقاله به بررسی علائم، علل، روش‌های تشخیص و مهم‌تر از همه نقش فیزیوتراپی در درمان این عارضه می‌پردازیم.

نورومای مورتون به ضخیم‌شدن غلاف اطراف عصب بین‌استخوانی (Intermetatarsal Nerve) گفته می‌شود. این ضخیم‌شدگی معمولاً بین استخوان‌های کف‌پایی سوم و چهارم رخ می‌دهد. برخلاف اسمش، در واقع تومور واقعی نیست بلکه نوعی فیبروز یا التهاب عصبی است.

وقتی این عصب تحت فشار قرار می‌گیرد یا تحریک می‌شود، سیگنال‌های درد به مغز ارسال می‌شوند و فرد احساس درد یا سوزن‌ سوزن‌ شدن در انگشتان پا می‌کند.

علل ایجاد نورومای مورتون

عوامل مختلفی می‌توانند در بروز این عارضه نقش داشته باشند، از جمله:

کفش‌های تنگ و پاشنه‌بلند:
پاشنه‌بلند باعث می‌شود وزن بدن به سمت جلوی پا منتقل شود و فضای بین متاتارس‌ها (استخوان‌های کف‌پایی) کاهش یابد و عصب تحت فشار قرار گیرد.

فعالیت‌ های ورزشی سنگین یا پرفشار:
ورزش‌هایی مثل دویدن، فوتبال یا تنیس که فشار زیادی به قسمت جلوی پا وارد می‌کنند، احتمال التهاب عصب را افزایش می‌دهند.

بدشکلی‌ های پا:
ازجمله کف پای صاف (Flat foot)، کف پای گود (High arch) یا انحراف انگشت شست پا (هالوکس والگوس).

سابقه آسیب‌دیدگی یا شکستگی در پا:
که باعث تغییر در نحوه‌ی توزیع وزن و فشرده شدن عصب می‌شود.

علائم نورومای مورتون

علائم معمولاً به‌تدریج ظاهر می‌شوند و در ابتدا ممکن است فقط در زمان پوشیدن کفش تنگ یا فعالیت طولانی احساس شوند. شایع‌ترین نشانه‌ها عبارتند از:

• درد سوزشی یا تیرکشنده در بین انگشتان پا (معمولاً بین انگشت سوم و چهارم)
• احساس وجود سنگ‌ریزه یا تاول در کف پا هنگام راه رفتن
• بی‌حسی یا گزگز انگشتان پا
• درد هنگام پوشیدن کفش یا فشار روی قسمت جلوی پا
• در موارد شدید، درد حتی در حالت استراحت نیز باقی می‌ماند.

روش‌های تشخیص

تشخیص این عارضه معمولاً از طریق معاینه فیزیکی و شرح حال دقیق بیمار صورت می‌گیرد. پزشک یا فیزیوتراپیست محل درد را لمس می‌کند تا ناحیه دقیق تحریک عصبی مشخص شود.

روش‌های تشخیصی شامل:

آزمایش فشاری متاتارسال (Mulder’s Test):
با فشردن کف پا، اگر صدا یا کلیک دردناک احساس شود، احتمال نورومای مورتون زیاد است.

سونوگرافی یا MRI:
برای مشاهده التهاب یا ضخیم‌شدن عصب در موارد مزمن یا مقاوم به درمان.

ارزیابی بیومکانیکی پا:
جهت بررسی نحوه‌ی توزیع فشار در کف پا و شناسایی مشکلات ساختاری.

درمان نورومای مورتون

درمان این عارضه معمولاً در ابتدا غیرجراحی است. فیزیوتراپی، تغییر نوع کفش، استفاده از کفی مناسب و در موارد خاص تزریق دارو از اصلی‌ترین روش‌ها هستند.

هدف درمان:

• کاهش التهاب و درد
• رفع فشار از روی عصب
• اصلاح الگوی حرکتی و راه رفتن
• پیشگیری از عود مجدد بیماری

نقش فیزیوتراپی در درمان نورومای مورتون

فیزیوتراپی یکی از مؤثرترین و کم‌عارضه‌ترین روش‌های درمانی برای نورومای مورتون است. درمان فیزیوتراپی به‌صورت مرحله‌به‌مرحله شامل موارد زیر می‌شود:

۱. کاهش التهاب و درد

در مراحل اولیه درمان، هدف اصلی کاهش التهاب عصب و کاهش فشار روی آن است. برای این منظور فیزیوتراپیست از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

الکتروتراپی (TENS):
برای کاهش درد و تحریک عصبی کنترل‌شده.

اولتراسوند تراپی:
با امواج صوتی عمقی به کاهش التهاب و بهبود جریان خون کمک می‌کند.

سرما درمانی (Cryotherapy):
در موارد حاد برای کاهش التهاب موضعی مؤثر است.

۲. تمرینات کششی و تقویتی

پس از کاهش درد، تمرینات فیزیوتراپی برای اصلاح عملکرد عضلات پا آغاز می‌شود. این تمرینات به بهبود وضعیت مفاصل متاتارسال و کاهش فشار روی عصب کمک می‌کنند.

نمونه تمرین‌ها:

کشش کف پا با حوله

تمرینات کشش فاشیای کف‌پایی

تقویت عضلات درون‌پایی با جمع کردن حوله با انگشتان پا

تمرینات تعادل روی تخته‌ی تعادلی برای بهبود کنترل حرکتی پا

۳. اصلاح کفش و استفاده از وسایل کمکی

فیزیوتراپیست بر اساس نوع پای بیمار، ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

کفی طبی مخصوص (Metatarsal pad):
برای کاهش فشار روی ناحیه دردناک و بازگرداندن فضای بین متاتارس‌ها.

کفش با پنجه پهن و بدون پاشنه بلند:
تا فشار از روی عصب برداشته شود.

در صورت نیاز، آتل شبانه یا اسپلینت:
جهت اصلاح راستای انگشتان و کاهش فشار مزمن روی عصب.

۴. درمان‌های دستی (Manual Therapy)

در این مرحله، فیزیوتراپیست با استفاده از تکنیک‌های تخصصی دستی، مفاصل متاتارسال را به حرکت طبیعی برمی‌گرداند و تنش بافتی را کاهش می‌دهد. این کار به افزایش گردش خون، کاهش چسبندگی بافت‌ها و بهبود تغذیه عصبی کمک می‌کند.

۵. آموزش بیمار و اصلاح سبک زندگی

بخش مهمی از درمان، آموزش بیمار است تا بداند چه عواملی باعث تشدید درد می‌شود و چگونه از عود آن جلوگیری کند. مواردی که معمولاً آموزش داده می‌شوند:

• پرهیز از ایستادن طولانی‌مدت
• اجتناب از کفش پاشنه‌بلند یا تنگ
• انجام منظم تمرینات کششی
• کنترل وزن بدن
• استفاده از کفش‌های ورزشی مناسب در فعالیت‌های روزانه

سایر روش‌های درمان غیرجراحی

در مواردی که درد با فیزیوتراپی به‌تنهایی کاهش نمی‌یابد، ممکن است پزشک یکی از روش‌های زیر را تجویز کند:

تزریق کورتیزون یا داروهای ضدالتهاب در محل عصب
برای کاهش سریع التهاب در کوتاه‌مدت.

درمان با امواج شوک (Shockwave Therapy):
به تحریک ترمیم بافت و کاهش درد کمک می‌کند.

اما باید توجه داشت که این روش‌ها در کنار فیزیوتراپی مؤثرتر خواهند بود، نه به‌عنوان جایگزین.

جراحی نورومای مورتون

اگر پس از چند ماه درمان محافظه‌کارانه، درد بیمار ادامه داشته باشد، ممکن است جراحی توصیه شود. هدف جراحی برداشتن بخش ضخیم‌شده‌ی عصب یا آزادسازی فضا بین متاتارس‌هاست.
پس از عمل جراحی، فیزیوتراپی پس از جراحی اهمیت زیادی دارد تا حرکت و حس طبیعی پا بازیابی شود و بیمار سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره بازگردد.

فیزیوتراپی بعد از جراحی نورومای مورتون

پس از جراحی، فیزیوتراپیست با یک برنامه بازتوانی تدریجی به بیمار کمک می‌کند:

• در هفته اول: کنترل درد، کاهش تورم، حفظ حرکت انگشتان.
• هفته دوم تا چهارم: تمرینات کششی ملایم و بازآموزی راه رفتن.
• ماه دوم به بعد: تمرینات قدرتی و تعادلی برای بازگشت کامل عملکرد پا.

بازتوانی درست باعث جلوگیری از چسبندگی بافت‌ها، کاهش درد مزمن و بازگشت سریع‌تر بیمار به فعالیت‌های روزمره می‌شود.

روشهای پیشگیری

• انتخاب کفش با پنجه پهن و پاشنه کمتر از ۳ سانتی‌متر
• استفاده از کفی‌های طبی مناسب
• کاهش وزن اضافی برای کاهش فشار روی کف پا
• پرهیز از ایستادن یا دویدن طولانی‌مدت بدون استراحت
• انجام تمرینات کششی و تقویتی کف پا حداقل سه بار در هفته